Τα Σεπτεμβριανά (Κωνσταντινούπολη 6-7 Σεπ. 1955)

Τα μεσάνυχτα της 5ης προς την 6η Σεπτεμβρίου, αρχίζει η εφαρ­μογή ενός σατανικού σχεδίου που απέβλεπε αφ’ ενός μεν στο να δείξει την δήθεν “αγανάκτηση” του Τουρκικού λαού για τις ελληνικές απόψεις, αφ’ ετέρου δε στο να ξεριζώσει, άπαξ δια πα­ντός, τον εναπομείναντα Ελληνισμό της Κωνστα­ντινούπολης. Στον κήπο του σπιτιού του Κεμάλ Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη, τοποθετείται βόμβα που δεν προκάλεσε βέβαια καμιά ζημιά πέρα απ’ τα τζάμια μερικών παραθύρων που έσπασαν. Τη βόμβα, σύμφωνα με το βούλευμα του Συμβου­λίου Πλημμελειοδικών Θεσσαλονίκης που βγήκε στις 17 Δεκεμβρίου 1955, τοποθέτησε ο φύλα­κας του κτιρίου Χασάν Μεχμέτογλου και την πα­ρέλαβε από τον φοιτητή Οκτάυ Εγκίν, γιό του πρώην βουλευτή Ροδόπης, και μετέπειτα αρχηγό της Τουρκικής αστυνομίας στην Άγκυρα.Η συνέχεια του σχεδίου εξελίχτηκε στην Κων­σταντινούπολη και στη Σμύρνη. Στις 6 το από­γευμα της 6ης Σεπτεμβρίου 1955, άρχισαν να συγκεντρώνονται στην πλατεία Ταξίμ της Κων­σταντινούπολης φοιτητές και πολίτες, μεταξύ των οποίων και αρκετές εκατοντάδες αστυνομικοί με πολιτικά. Σε λίγο κυκλοφορεί στο σημείο της συγκέντρωσης το έκτακτο παράρτημα της εφη­μερίδας “Ισταμπούλ Εξπρές”.

“Καταστράφηκε το σπίτι του πατέρα μας με βόμβα” έγραφε ο τεράστιος τίτλος της παραπλη­ροφόρησης και το κείμενο περιέγραφε φαντα­στική καταστροφή του σπιτιού του Κεμάλ Ατα­τούρκ και του Τουρκικού Προξενείου στη Θεσσα­λονίκη.

Σε λίγο, από τους γύρω δρόμους στους οποίους υπήρχαν σταθμευμένα στρατιωτικά αυτοκίνητα και άλλα τροχοφόρα, άρχισαν να κατεβαίνουν άτομα του τουρκικού υπόκοσμου μαζί με Λαζούς, Τσέτες και άτομα άλλων φυλών που είχαν μεταφερ­θεί απ’ τα Βάθη της Ανατολής, οπλισμένα με σι­δερένιους λοστούς, ρόπαλα, μαχαίρια και διαρρηκτικά εργαλεία. Οι οπλισμένες ομάδες των “δια­δηλωτών” ξεχύνονται στους δρόμους της Κων­σταντινούπολης.

Ακολουθούν ώρες πραγματικής κόλασης.

Τα συνθήματα “Yikin, kirin, giavourdour” (Σπά­στε, γκρεμίστε, είναι γκιαούρης) και “Kahrolsun giavourlar” (Ανάθεμα στους γκιαούρηδες) δονούν την ατμόσφαιρα και ένα μέρος του όχλου κινεί­ται στο Istiklal Caddesi, το περίφημο Πέρα, που στο ένα χιλιόμετρο της διαδρομής του είχε, σαν το πιο φημισμένο εμπορικό κέντρο της Πόλης, 700 περίπου μαγαζιά που το συντριπτικό τους ποσοστό ανήκε σε Έλληνες. Από τους πρώτους στόχους που δέχονται την επίθεση του παθια­σμένου όχλου, το καφενείο Έπτάλοφος” στην πλατεία Ταξίμ. Τζάμια, τραπέζια, καρέκλες, μπου­φέδες γίνονται συντρίμμια και η γιγαντιαία επι­δρομή αρχίζει.

Οι οργανωμένοι διαδηλωτές είναι χωρισμένοι σε τρείς ομάδες. Η πρώτη σπάει με λοστούς τα ρολά, τις πόρτες και τα τζάμια των καταστημά­των. Η δεύτερη αρπάζει και σκορπάει στους δρό­μους τα εμπορεύματα και η τρίτη καταστρέφει και λεηλατεί. Εκατό περίπου ομάδες εκτελούν το φρικιαστικό τους έργο σε μια τεράστια έκταση απ’ το Βόσπορο ως τη θάλασσα του Μαρμαρά. Οι επικεφαλής των διαδηλωτών με καταλόγους σπιτιών και καταστημάτων των Ελλήνων, που είχαν σημαδευτεί με ευδιάκριτα σήματα, διευθύνουν τις ομάδες των διαδηλωτών. Πρόκειται για ένα ορ­γανωμένο τυφώνα που σαρώνει τα πάντα στο πέρασμά του. Δεκάδες Έλληνες πολίτες και κλη­ρικοί κακοποιούνται. Λεηλατούνται και παραδίδο­νται στις φλόγες 73 ελληνικές εκκλησίες.

Κατα­στρέφονται εικόνες, αγιογραφίες και σκεύη ανε­κτίμητης ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας. Καταστρέφονται ολοσχερώς και τα 26 ελληνικά σχο­λεία και οι πίνακες γραμμένοι με το τελευταίο μάθημα της μέρας, σκορπάνε στους δρόμους. Η Θεολογική Σχολή της Χάλκης, η Μεγάλη του Γέ­νους Σχολή και το Ζάππειο Λύκειο δέχονται την επίθεση του όχλου με απίστευτη μανία. 4.340 ελληνικά καταστήματα καταστρέφονται και λεη­λατούνται. 2.600 χριστιανικά σπίτια βρίσκονται στο μάτι του κυκλώνα και παραδίδονται στο μέ­νος και στην πρωτοφανή λύσσα του όχλου. Ρη­μάζονται κυριολεκτικά τα γραφεία και τα πιεστή­ρια και των τριών ελληνικών εφημερίδων της Κωνσταντινούπολης. 21 ελληνικά εργοστάσια κα­ταστρέφονται ολοκληρωτικά και οι μηχανές και τα εργαλεία αυτών που Βρίσκονται στα παράλια του Βοσπόρου, πετιούνται στη θάλασσα 110 ελ­ληνικά εστιατόρια και ξενοδοχεία καταστρέφο­νται, λεηλατούνται η παραδίδονται στις φλόγες. Οι Πατριαρχικοί Τάφοι και τα σκηνώματα των με­γάλων ευεργετών του Έθνους, που από το 1850 τοποθετούνται στον αυλόγυρο της Ιεράς Μονής της Ζωοδόχου Πηγής δέχονται την επίθεση του όχλου που με κανιβαλική μανία σπάει τους τά­φους, ξεθάβει τα οστά των νεκρών και τα σκορ­πάει στους δρόμους. Στο Ελληνικό νεκροταφείο του Σισλί, μια ομάδα διαδηλωτών επί δύο ολό­κληρες ώρες καταστρέφει τάφους και σταυρούς, σκάβει τους πιο πρόσφατους και βγάζει έξω τα πτώματα, μαχαιρώνοντας και κομματιάζοντάς τα. Οι θόρυβοι από τα τζάμια, τα έπιπλα και τα είδη που καταστρεφόταν, οι καπνοί από τις φωτιές στα σπίτια, στα καταστήματα και στις εκκλησίες, οι αλαλαγμοί και τα συνθήματα του όχλου, οι κραυγές απελπισίας, ο τρόμος και ο πανικός των θυμάτων της επιδρομής, οι εκατοντάδες βιασμοί, οι δεκάδες των θανάτων αθώων θυμάτων δη­μιουργούν μια άλλη νύχτα Αγίου Βαρθολομαίου, μια δεύτερη άλωση της Κωνσταντινούπολης.

Στην Ιερά Μονή της Ζωοδόχου Πηγής, γνω­στής σαν “Βαλουκλιώτισα”, οι αστυνομικοί και ο νυχτοφύλακας που υποτίθεται ότι την φύλαγαν, καθοδηγούν τον όχλο στην καταστροφή και στη λεηλασία του ιστορικού Μοναστηριού. Ο 90χρο- νος μοναχός Χρύσανθος Μαντάς βρίσκει τραγικό θάνατο στις φλόγες της φωτιάς που άναψαν για να τον κάψουν. Ο 60χρονος ηγούμενος επίσκο­πος Παμφιλίου Γεράσιμος βασανίζεται και τραυ­ματίζεται βαρειά στο κεφάλι.

Στα Θεραπιά η Μητρόπολη Θεραπίων-Δέρκων παραδίνεται στις φλόγες μαζί με την σπάνια και ανεκτίμητης αξίας βιβλιοθήκη της. Το ιστορικό κτίριο της Μητρόπολης, στο οποίο πριν απ’ την επανάσταση του 1821 γινόταν μυστικές συσκέ­ψεις με προύχοντες της Πόλης και τον Παπα­φλέσσα που σαν μέλος της Φιλικής Εταιρίας στα­ματούσε στην Κωνσταντινούπολη καθ’ οδό προς την Οδησσό, καταστρέφεται τελείως.

Στο Μέγα Ρέμα, Βρίσκεται το σπίτι του Μητρο­πολίτη Ηλιούπολης Γεννάδιου που είναι ό,τι κα­λύτερο έχει να επιδείξει το Φανάρι: Κοινωνιολό­γος, ιστορικός, θεολόγος και πολυγραφότατος – μια πνευματική προσωπικότητα που μιλάει 7 γλώσ­σες και ακτινοβολεί όχι μόνο στον Ελληνισμό της Πόλης αλλά σ’ ολόκληρο το χριστιανισμό όπου κι’ αν βρίσκεται. Γι’ αυτήν ακριβώς την αξία του ο Γεννάδιος είναι προκαθορισμένος στόχος. Ο όχλος μπαίνει στο σπίτι του και όταν τον εντοπίζει στον επάνω όροφο, τον κακοποιεί βάναυσα και τον ρί­χνει απ’ τις σκάλες μέχρι, κουτρουβαλώντας, να βρεθεί στο ισόγειο. Ο όχλος καταστρέφει με μα­νία ό,τι υπάρχει μέσα στο σπίτι μαζί με την πλού­σια βιβλιοθήκη που είχε δημιουργήσει ο Γεννά­διος. Στη συνέχεια τον σέρνουν στο δρόμο συνε­χίζοντας την κακοποίησή του ώσπου τον εγκατα­λείπουν αναίσθητο. Ο Μητροπολίτης Ηλιουπόλεως Γεννάδιος, πεθαίνει λίγα εικοσιτετράωρα μετά τα γεγονότα.

Στη Σμύρνη, οργανωμένα στίφη ξεχύνονται στους δρόμους με προκαθορισμένους στόχους: Ο πρώτος στόχος είναι το Ελληνικό περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση της Σμύρνης, που καταστρέ­φεται και πυρπολείται. Ο δεύτερος στόχος είναι το Γενικό Προξενείο της Ελλάδος στη Σμύρνη που παραδίδεται στις φλόγες μπροστά στο απαθές βλέμμα των Τούρκων φρουρών του. Έντρομος ο Γενικός Πρόξενος καταφέρνει να διαφύγει με την οικογένειά του από την πίσω πόρτα. Ο επόμενος στόχος, τα σπίτια των Ελλήνων αξιω­ματικών που υπηρετούσαν στο NATO. Με κατα­λόγους που έχουν τις διευθύνσεις τους, οι “δια­δηλωτές” επιτίθενται εναντίον τους ρημάζοντας, λεηλατώντας, κακοποιώντας και καίοντας έπιπλα, σπίτια και ελληνικές σημαίες.

Όταν, μετά τα μεσάνυχτα, οι οργανωμένες ομά­δες έχουν ολοκληρώσει το έργο τους η Τουρκική Κυβέρνηση ευαρεστείται, επιτέλους, να κηρύξει στρατιωτικό νόμο. Το σχέδιο τους σημείωσε καταπληκτική επιτυ­χία. Το σύνολο σχεδόν των ελληνικών περιου­σιών καταστράφηκε. Ο ελληνικός πληθυσμός τρο­μοκρατήθηκε. Οι απειλές για την ζωή των Ελλή­νων της Κωνσταντινούπολης τους έκανε να νοιώ­θουν πώς βρισκόταν σ’ ένα απέραντο ναρκοπέ­διο. Τα συνθήματα “Bugun maliniz, yarin kafaniz” (Σήμερα το βιός σας, αύριο το κεφάλι σας) και “Dun seker bayrami, bugun kurban bayrami” (Χθές ήταν η γιορτή του γλυκού, σήμερα είναι η γιορτή της θυσίας), σπέρνουν τον τρόμο και τον πανικό στον θανάσιμα λαβωμένο Ελληνισμό της Πόλης. Το καταλυτικό συναίσθημα της ανασφάλειας παραλύει τις ψυχές όλων. Τα δάκρυα, στα μάτια και στις καρδιές, τρέχουν ασταμάτητα. Ο Πατριάρ­χης Αθηναγόρας, ο τραγικός πνευματικός ηγέ­της που έσυρε τον βαρύ σταυρό του μαρτυρίου, προσπαθεί να εμψυχώσει όλους όσους έχασαν το θάρρος κι’ είναι έτοιμοι να φύγουν:

- Είδατε, τους λέει, τα κόκκαλα; Ξεθάφτηκαν για να σας μιλήσουν, για να σας πουν το χρέος πούχετε να μείνετε σε τούτη τη Γή που γεννή­θηκαν οι πατέρες σας, οι πατέρες των πατέρων σας, εσείς, τα παιδιά σας.

Μάταια όμως. Η μοίρα της Πολιτικής ρωμιοσύ­νης είναι πολύ σκληρή.

Το 1922 η Μικρασιατική καταστροφή, το 1928 η συμφορά με την φωτιά που σε μια νύχτα αποτέφρωσε τα περίφημα Ταταύλα, το 1941 η στρατολόγηση είκοσι ηλικιών και η αποστολή της σε τάγματα εργασίας, το 1942 το περίφημο βαρλίκι που εξόντωσε οικονομικά και φυσικά τον Πολίτικο Ελληνισμό και τώρα ο τυφώνας που σάρωσε στο πέρασμά του, μέσα σε λίγες ώρες, τους κόπους μιας ζωής. Η ομογένεια της Κωνσταντινούπολης δεν αντέχει πια άλλο. Γονατίζει κάτω απ’ τα συνεχή κι’ ανελέητα χτυ­πήματα. Σε λίγο, καραβάνια ολόκληρα εγκαταλεί­πουν τη Βασιλεύουσα για να σώσουν, τουλάχι­στον, τη ζωή τους. Οι εκκλησίες που πλημμύρι­ζαν και στον αυλόγυρο ακόμα, αρχίζουν να ερη­μώνουν. Τα σχολεία βρίσκονται σιγά-σιγά χωρίς μαθητές και αρχίζουν να κλείνουν το ένα μετά το άλλο. Ο Ελληνισμός της Κων/λης συρρικνώνεται ραγδαία. Από 315.000 άτομα που υπήρχαν στην Κων/λη, Ίμβρο, Τένεδο, σε αντιστάθμισμα 80.000 περίπου μουσουλμάνων που κρατήθηκαν στη Δυτική Θράκη, στα πλαίσια της Συνθήκης της Λωζάννης που υπεργράφη το 1923 μεταξύ Ελλά­δος και Τουρκίας, σήμερα δεν έχουν απομείνει παρά μόνο λίγες χιλιάδες που μετριούνται στα δάκτυλα του ενός χεριού, μετά και την χαριστική βολή των απελάσεων που ακολούθησαν 9 χρόνια αργότερα. Και η Κωνσταντινούπολη ερημώνει, ξεραίνεται απ’ τις ρίζες της, απ’ τον Ελληνισμό της, που σκορπάει στο δρόμο της προσφυγιάς σαν φοβι­σμένο κοπάδι που προσπαθεί ν’ αποφύγει τα σπα­σμένα γυαλιά που απλώνονται στους δρόμους απ’ τις καταστροφές της μαύρης νύχτας.

Δύο εικοσιτετράωρα μετά τα γεγονότα, ο Τούρ­κος Πρωθυπουργός Αντάν Μεντερές, με την συ­νήθη εξοργιστική Τούρκικη υποκρισία, δηλώνει πώς τα έκτροπα ήταν έργο των κομμουνιστών που σκόπευαν να ανατρέψουν το καθεστώς της Τουρκίας.

Την επομένη όμως, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Ισμέτ Ινονού, δηλώνει στα γρα­φεία του Λαϊκού Κόμματος, του οποίου ήταν αρ­χηγός, με αφοπλιστική ειλικρίνεια: Είναι καλό που δεν αναμείχτηκε το κόμμα μας στα γεγονό­τα, όμως οι εκδηλώσεις αυτές ήταν πολύ καλά οργανωμένη εθνική ενέργεια και ωφέλιμη για να καθαρίσει η χώρα μας από το ελληνικό στοιχείο, που είναι ένας βραχνάς”.

Ο Διεθνής Τύπος δίνει μεγάλη προβολή στο πογκρόμ εναντίον του Ελληνισμού στην Τουρκία. Μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδες όχι μόνο της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής, της Μέσης Ανα­τολής, της Αφρικής και του Καναδά περιγράφουν με τα μελανότερα χρώματα την Τουρκική θηριω­δία.

Στις 14 Σεπτεμβρίου 1955, ο Άγγλος δημοσιο­γράφος Νοέλ Μπάρμπερ γράφει, μεταξύ άλλων, στην Βρετανική εφημερίδα “Νταίηλυ Μαίηλ”: Ό ιερέας της εκκλησίας του Γενή Μαχαλά, αφού γυμνώθηκε, δέθηκε σ ένα φορτηγό αυτοκίνητο που τον γυρνούσε στους δρόμους όπου το πλή­θος τον έφτυνε. Απ’ όσα είδα και άκουσα δεν μου μένει καμιά αμφιβολία ότι η επίθεση του Τουρ­κικού όχλου κατά των ελληνικών περιουσιών είχε προμελετηθεί και προετοιμαστεί με επιμέλεια. Η φωτιά που σάρωσε την Πόλη άναψε σε εκατό διαφορετικά σημεία την ίδια ακριβώς ώρα. Ο όχλος καθοδηγείτο από ειδικά άτομα που υποδείκνυαν ποιά καταστήματα και ποιά σπίτια έπρεπε να κα­ταστραφούν και ποιά έπρεπε να μείνουν άθικτα, συνεπώς καθοδηγείτο από ψύχραιμους εγκέφα­λους που χειραγωγούσαν τις πράξεις του με σταθερό, προμελετημένο και αντικειμενικό σκο­πό. Με μια ταχύτατη προσπάθεια οι Τούρκοι για να κατευνάσουν τον αγανακτισμένο από την πρω­τοφανή αυτή αγριότητα, κόσμο, επέρριψαν όλη την ευθύνη στους κομμουνιστές. Μπορώ να δια­βεβαιώσω πως δεν υπάρχει ούτε κόκκος αλήθειας στον ισχυρισμό αυτό. Επί δέκα ολόκληρα χρόνια τώρα η Τουρκία καυχάται πως δεν έχει κομμου­νιστές, και δεν έχει πράγματι. Πως λοιπόν, μέσα σε μια νύχτα, ξεπήδησε ολόκληρο πλήθος απ’ αυτούς για να προκαλέσει τόσες καταστροφές, με την ανοχή μάλιστα των αστυνομικών αρχών;”.

Πέντε χρόνια μετά τα γεγονότα ανετράπη η κυβέρνηση του Αντνάν Μεντερές από στρατιωτι­κό πραξικόπημα. Ακολούθησε η δίκη της Πλάτης που έληξε στις 5/1/1961. Ο πρωθυπουργός Αντναν Μεντερές και ο Υπουργός των Εξωτερι­κών Φατίν Ρουστού Ζορλού βρέθηκαν ένοχοι για πολλά αδικήματα, μεταξύ των οποίων και για την οργάνωση και εκτέλεση του πογκρόμ εναντίον των Χριστιανών στις 6 Σεπτεμβρίου 1955. Και οι δύο θανατώθηκαν με απαγχονισμό. Το χωριό Γκιόρζε της Μικράς Ασίας απ’ το οποίο προερχόταν οι περισσότεροι Λαζοί επιδρομείς, τέσσερις βδομά­δες μετά τα γεγονότα, καταστράφηκε τελείως από μεγάλη πυρκαγιά, ενώ δύο άλλα χωριά, που επίσης συμμετείχαν στην επιδρομή, ισοπεδώθη­καν κυριολεκτικά από ισχυρό σεισμό.

Αντί επιλόγου, ας θυμηθούμε πάλι τα λόγια του φιλόσοφου Τουχόλσκυ: “Πες μου πως μεταχειρί­ζεσαι τις μειονότητές σου, να σου πω το επίπεδο του πολιτισμού σου”. Και δε μας μένει παρά μόνο η παρηγοριά, πως εμείς τουλάχιστον οι Έλληνες, υπερασπιζόμαστε όχι μόνο με λόγια, αλλά και με έργα, το επίπεδο του πολιτισμού μας, τουλάχι­στον όσον αφορά τη μεταχείριση που επιφυλάσ­σουμε στη μουσουλμανική μειονότητα της Δυτι­κής Θράκης.

Τα αποτελέσματα

Την 6-7 Σεπτεμβρίου 1955 με την οργάνωση και την καθοδήγηση της τουρκικής κυβέρνησης, οι Τούρκοι μέσα σε μία νύχτα κατέστερψαν, έκαψαν και λεηλάτησαν:

14.340 ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ

2.600 ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΣΠΙΤΙΑ

73 ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ

26 ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

110 ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ

21 ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ

27 ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ

3 ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ